Czy policja może skontrolować operatora drona?

Od początku mojej działalności blogowej dość często dostawałem pytanie o to, czy policja może skontrolować operatora drona. Sam się dziwię, że dopiero teraz postanowiłem odpowiedzieć na to pytanie w formie artykułu. Myślę, że duża liczba pytań w tym zakresie i przeróżne sytuacje operatorów dronów związane z interwencją policji, pozwolą mi kompleksowo opisać tę kwestię.

Kiedy policja może „zainteresować” się operatorem drona?

Moim zdaniem każdy lot BSP może stanowić przyczynę kontroli przez policję. Zdarza się bowiem często, że osoby, które nie robią nic złego, czy podejrzanego, trafiają na patrol policji, który każe im się np. wylegitymować. Są to zwykłe czynności prewencyjne, do których policja ma prawo. Jednakże najczęściej podstawą kontroli operatora drona będzie to, że wykonywany lot z jakiegoś powodu wydaje się policji (lub innym osobom) niebezpieczny lub istnieje podejrzenie, że operator nie ma uprawnień lub np. jest nietrzeźwy. Wskażę tutaj kilka przykładów sytuacji, w których policja może podjąć czynności wobec operatora drona:

1. Operator lata dronem blisko domów sąsiadów. Może on być doświadczonym operatorem drona z świadectwem kwalifikacji, jeżeli jednak sąsiedzi poczują się 'zagrożeni’ może pojawić się patrol policji.
2. Dron używany jest na terenie zabudowanym w warunkach, w których operator powinien mieć kamizelkę odblaskową – a nie ma jej. Sytuacja może oczywiście dotyczyć również innych wymagań, np. dron nie ma tabliczki znamionowej.
3. Dron zakłóca spokój lub porządek publiczny – pod tym pojęciem można wyobrazić sobie bardzo dużo sytuacji, w których ktoś po prostu poczuł się zagrożony lotem i wezwał policję.

Nie są to oczywiście wszystkie możliwe sytuacje i powody kontroli policji. W dalszej części artykułu wskażę podstawy prawne niektórych uprawnień policji. Często odnoszą się one do konkretnych sytuacji i stanów zagrożeń, które mogą być powodem, dla którego operator drona zostanie skontrolowany.

Kontrola świadectwa kwalifikacji przez policję

Teraz odpowiem na najważniejsze pytanie, czyli czy policja może skontrolować operatora drona w zakresie posiadanych przez niego uprawnień i dokumentów? Trzeba bowiem pamiętać, że loty komercyjne wiążą się z koniecznością posiadania UAVO, ubezpieczenia OC oraz badań lekarskich. Czy o te dokumenty, a w szczególności świadectwo kwalifikacji, może prosić Policja?

Aby odpowiedzieć na to pytanie odniosę się do przepisów ustawy – Prawo lotnicze.

W pierwszej kolejności trzeba sobie uświadomić, że każdy operator drona posiadający uprawnienia (UAVO) to według przepisów prawa członek personelu lotniczego. Zgodnie bowiem z art. 95:

Świadectwa kwalifikacji wydawane są dla następujących specjalności personelu lotniczego:

(…)

5a) operator bezzałogowego statku powietrznego używanego w celach innych niż rekreacyjne lub sportowe;

Jeżeli mamy to już ustalone. Teraz przytoczę art. 21, który stanowi, że:

Do zadań i kompetencji Prezesa Urzędu należy wykonywanie funkcji organu administracji lotniczej i nadzoru lotniczego, określonych w ustawie, oraz funkcji władzy lotniczej w rozumieniu umów i przepisów międzynarodowych, w tym związanych z regulacją rynku usług lotniczych, a w szczególności:

(…)

7) sprawdzanie kwalifikacji personelu lotniczego; (…)

natomiast art. 27 ustawy Prawo lotnicze stanowi, iż:

Prezes Urzędu kontroluje przestrzeganie przepisów oraz decyzji z zakresu lotnictwa cywilnego

a także, że tej kontroli podlegają m.in.:

członkowie personelu lotniczego i pokładowego

Jak widać, w ustawie – Prawo lotnicze (która dla operatorów dronów jest jedną z najważniejszych ustaw), nie ma słowa o żadnym innym organie, oprócz Prezesa ULC. W ustawie o Policji, ani w żadnej innej, również nie ma żadnego przepisu, który uprawnia kogokolwiek innego – niż Prezesa ULC – do sprawdzania kwalifikacji operatora drona.

Oczywiście Prezes ULC nie dokonuje tych kontroli osobiście. Funkcję tę realizuje za pomocą administracyjnego aparatu pomocniczego – upoważnionych inspektorów i pracowników Urzędu Lotnictwa Cywilnego.

Jeżeli chodzi zaś o policję, może ona skontrolować posiadane przez operatora uprawnienia, ale tylko za pośrednictwem ULC. Policja może bowiem zwrócić się do instytucji państwowej o udzielenie konkretnej informacji (to oczywiście trochę trwa i nie załatwi się tego od ręki).

Inne uprawnienia policji – nie tylko dotyczące operatorów dronów

Można zatem śmiało powiedzieć, że policja nie ma żadnych podstaw prawnych, aby żądać od operatora drona okazania świadectwa kwalifikacji UAVO. Jednakże nie oznacza to wcale, że policja takich żądań w praktyce nie wysuwa. Wręcz przeciwnie. Oczywiście nie wszyscy policjanci są przeszkoleni w zakresie prawa dronowego – i nawet nie wiedzą, że istnieje coś takiego jak świadectwo kwalifikacji – niemniej jednak, liczba takich funkcjonariuszy z roku na rok maleje. Co za tym idzie, liczba kontroli UAVO przez policjantów może wzrastać.

Z mojego doświadczenia mogę doradzić, że jeżeli policja poprosi o okazanie świadectwa kwalifikacji (lub innego dokumentu), lepiej go po prostu okazać, bo w przeciwnym razie…

I tutaj zaczyna się częśc wpisu dotycząca uprawnień policji. W art. 14 ustawy o Policji, możemy przeczytać, że:

W granicach swych zadań Policja wykonuje czynności: operacyjno-rozpoznawcze, dochodzeniowo-śledcze i administracyjno-porządkowe w celu:

1. rozpoznawania, zapobiegania i wykrywania przestępstw, przestępstw skarbowych i wykroczeń; (…)

Swoje zadania policja realizuje poprzez następujące czynności (wymienione w art. 15):

Art. 15. 1. Policjanci wykonując czynności, o których mowa w art. 14, mają prawo:
1) legitymowania osób w celu ustalenia ich tożsamości;
2) zatrzymywania osób w trybie i przypadkach określonych w przepisach Kodeksu postępowania karnego i innych ustaw;
3) zatrzymywania osób stwarzających w sposób oczywisty bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzkiego, a także dla mienia;

(…)

Na podstawie powyższych przepisów można zatem jasno stwierdzić, że policja mając jakiekolwiek podejrzenia co do bezpieczeństwa naszego lotu, może przynajmniej nas wylegitymować. W takim przypadku znowu doradzam okazanie dowodu osobistego bez wskazywania policjantom, że nie mają powodu do takiej interwencji. Niestety brak okazania dowodu osobistego policji bez uzasadnienia jest również wykroczeniem.

Zatrzymanie operatora drona przez policję

Co do samego zatrzymania, przepisy prawa wyróżniają ich wiele rodzajów. Jednym z najczęstszych, który może dotknąć operatora drona jest tzw. zatrzymanie procesowe. Ma ono miejsce, gdy:

• policja podejrzewa jakąś osobę o to, że popełniła ona przestępstwo i to podejrzenie jest uzasadnione (poparte jakimiś faktami lub dowodami),
• zachodzą dodatkowe okoliczności, czyli nie można ustalić tożsamości osoby lub można sądzić, że osoba ta ma zamiar uciec lub ukrywać się w przypadku uwolnienia lub istnieje obawa zatarcia śladów przestępstwa.

W takiej sytuacji policja może zatrzymać operatora drona na maksymalnie 48 godzin. Oczywiście muszą istnieć ku temu odpowiednie przesłanki, np. uzasadnione podejrzenie braku uprawnień operatora.

Uprawnienia policji wobec operatora drona

Wróćmy teraz jeszcze na chwilę do ustawy Prawo lotnicze. Przytoczę tu treść art. 126a:

Bezzałogowy statek powietrzny, w tym model latający, może zostać zniszczony, unieruchomiony albo nad jego lotem może zostać przejęta kontrola, w przypadku gdy:
1) przebieg lotu lub działanie bezzałogowego statku powietrznego:
a) zagraża życiu lub zdrowiu osoby,
b) stwarza zagrożenie dla chronionych obiektów, urządzeń lub obszarów,
c) zakłóca przebieg imprezy masowej albo zagraża bezpieczeństwu jej uczestników,
d) stwarza uzasadnione podejrzenie, że może zostać użyty jako środek ataku terrorystycznego;

W dalszej części artykułu można przeczytać, że do dokonania powyższych czynności uprawniona jest m.in. policja. Co to oznacza?  Jeżeli policjant uzna, że nasz lot spełnia którykolwiek z powyższych przesłanek, może doprowadzić do jego unieruchomienia, czy strącenia.

Podsumowanie – czy policja może skontrolować operatora drona?

Analizując wszystkie przytoczone przepisy, stwierdzić należy, że policja nie ma prawnych możliwości kontroli uprawnień operatora drona. Może jednak w ramach swoich ogólnych uprawnień sprawdzić tożsamość operatora drona, zatrzymać go do 48 h (w uzasadnionych przypadkach), a nawet zniszczyć drona (jeżeli istnieją ku temu przesłanki). Tak czy inaczej, sugeruję każdy kontakt z patrolem policji załatwiać w sposób ugodowy, bowiem odmowa spełnienia żądań policji może skończyć się grzywną, mandatem, czy zatrzymaniem.