Wpisy z kategorii: Aktualności

Użyteczność dronów nie uszła uwadze tych organów władzy poszczególnych państw, które są odpowiedzialne za kierowanie działaniami sił zbrojnych. Bezzałogowe statki powietrzne są powszechnie wykorzystywane w trakcie konfliktu zbrojnego w Ukrainie, niedawno również – pod koniec 2021 r. – szef MON zatwierdził umowę o zakupie nowych urządzeń dla Wojska Polskiego.

W obliczu coraz częstszego użycia BSP do działań o charakterze militarnym żywe staje się pytanie o prawne granice tego użycia. Kiedy operacje wojskowe prowadzone za pomocą dronów są zgodne z międzynarodowym prawem humanitarnym? Czy za legalną należy uznać praktykę selektywnej eliminacji (targetted killing) przywódców organizacji terrorystycznych? Zapraszam do lektury tekstu.

Wykorzystanie BSP w trakcie konfliktu zbrojnego 

Jedna z podstawowych zasad międzynarodowego prawa humanitarnego nakazuje stronom konfliktu zbrojnego odróżniać od siebie osoby cywilne i kombatantów, czyli osoby uprawnione do walki w świetle prawa międzynarodowego (tzw. zasada rozróżniania). Jedynie kombatanci mogą stanowić cel ataków wojskowych. Należy przy tym pamiętać, że zgodnie z zasadą proporcjonalności, jeśli jest prawdopodobne, że atak spowoduje śmierć osób cywilnych lub straty nadmierne w stosunku do oczekiwanej korzyści militarnej, należy z niego zrezygnować [1, s. 35]. Jak wskazuje, A. Szpak za jaskrawy przykład naruszenia zasady proporcjonalności należy uznać atak na jednego z przywódców zbrojnego ramienia Hamasu – Salaha Shehadeha [1, s. 40]. W trakcie operacji zabito łącznie 17 osób, z których 15 pozostawało cywilami, a tysiące innych raniono. 

Działania wojskowe przy użyciu BSP w trakcie konfliktów zbrojnych powinny być prowadzone z poszanowaniem obydwu wskazanych zasad. 

Terrorysta na pełen etat – BSP jako narzędzie selektywnej eliminacji w trakcie konfliktu zbrojnego

W kontekście zagadnienia użycia dronów w trakcie konfliktów zbrojnych szczególnie istotny okazuje się problem ustalenia statusu osób, które podejmują działania terrorystyczne, lecz nie są – w świetle prawa międzynarodowego – kombatantami. Problem ten wiąże się bezpośrednio z pytaniem o legalność selektywnej eliminacji, czyli celowego zabójstwa pojedynczych osób, np. podejrzanych o terroryzm [1, s. 34]. 

Zgodnie z artykułem 51. pkt 3. I Protokołu dodatkowego do konwencji genewskich z dnia 12 sierpnia 1949 r osoby cywilne nie korzystają z ochrony, jeżeli uczestniczą bezpośrednio w działaniach zbrojnych – przez czas...

[Czytaj więcej...]

Niekiedy zdarza się, że w obliczu zmian społecznych czy postępu technicznego dotychczas obowiązujące normy prawne znajdują zastosowanie w sprawach wcześniej niewystępujących, dotyczą nowych sytuacji życia codziennego.

Tak dzieje się w przypadku niektórych norm prawa karnego, których zakres zastosowania od pewnego czasu obejmuje przestępstwa popełniane przy użyciu bezzałogowych statków powietrznych (BSP), czyli popularnych dronów. W artykule wskazuję i charakteryzuję trzy grupy takich norm wyrażonych w przepisach Ustawy z dnia 3 lipca 2002 r. Prawo lotnicze (u.p.l) i przepisach Kodeksu karnego (k.k.).

Przepisy karne w prawie lotniczym (art. 211. i 212. u.pl)

Sytuacje, w których możliwe będzie zastosowanie wyrażonych w u.p.l. norm do przestępstw popełnionych przez użytkowników dronów, zostały określone w przepisach art. 211 i 212. Przykładowo, zgodnie z przepisem art. 211 ust. 1. pkt 1. u.p.l. karze grzywny, ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności do roku podlegać będzie operator BSP, który odbywa lot przy użyciu drona, który nie posiada wymaganej zdatności do lotów lub niezgodnie z ograniczeniami określonymi w świadectwie zdatności do lotów. Z pierwszą sytuacją będziemy mieć do czynienia wtedy, gdy użytkownik drona korzystał z uszkodzonego urządzenia, z drugą na przykład wtedy, gdy zamiast lotu wykonywanego w zasięgu wzroku (VLOS) pilot, nie mając do tego uprawnień, używał drona poza zasięgiem wzroku (BVLOS) [1,2]. Jeśli zaś chodzi o przepisy art. 212, odpowiedzialność pilota BSP zaktualizuje się m.in. w przypadku, gdy wykonując lot, przekroczy on granicę państwową bez wymaganego zezwolenia lub z naruszeniem ustalonych w nim warunków (art. 212 ust. 1. pkt 1. lit. b u.p.l.) bądź naruszy przepisy dotyczące ruchu lotniczego obowiązujące w obszarze, w którym lot się odbywa (art. 212 ust. 1. pkt 1. lit. a u.p.l.). Drugi ze wskazanych przepisów znajdzie zastosowanie np. wtedy, gdy osoba używa drona w strefie kontrolowanej lotniska bez uzyskania zgody [2,3]. Sprawca przestępstw określonych w art. 212 u.p.l. podlega karze pozbawienia wolności do 5 lat.

Loty BSP a Kodeks karny – uszczerbek na zdrowiu (art. 156. i 157. k.k.)

Pilot drona powinien również liczyć się z możliwością naruszenia norm wyrażonych w Kodeksie karnym. W sytuacji, gdy w następstwie lotu dojdzie do ciężkiego uszczerbku na zdrowiu w postaci:

• pozbawienia człowieka wzroku, słuchu,...

[Czytaj więcej...]

Obowiązujące od końca 2020 r. przepisy prawne wprowadziły nową klasyfikację lotów wykonywanych przy użyciu BSP w Polsce.

Przyjmując za podstawowe kryteria podziału operacji poziom ich ryzyka i masę urządzeń, w regulacjach wyróżniono dwie główne kategorie lotów: otwartą i szczególną, a także szereg podkategorii i scenariuszy. To właśnie ostatniemu ze wskazanych członów klasyfikacji – scenariuszom – przyjrzę się bliżej w artykule, wyróżniając łączące je podobieństwa i różnice, jakie między nimi występują.

Czym są Krajowe Scenariusze Standardowe?

Przepisy Rozporządzenia wykonawczego Komisji (UE) 2020/639 wprowadziły dwa standardowe scenariusze, oznaczone jako STS-01 i STS-02, które określają sposób odbywania lotów w ramach kategorii szczególnej. Scenariusze te mają obowiązywać od 3 grudnia 2023 r. [1]. Z uwagi na konieczność uregulowania operacji wykonywanych w okresie przed wskazanym terminem Prezes Urzędu Lotnictwa Cywilnego opublikował w specjalnych wytycznych dziewięć Krajowych Scenariuszy Standardowych (NSTS) [2]. Odbywanie lotów na ich podstawie możliwe jest po uprzednim złożeniu oświadczenia o zgodności z NSTS. Oświadczenia ważne są dwa lata i należy je składać najpóźniej do 2 grudnia 2023 [1].

Co zawierają wytyczne Prezesa UCL w sprawie scenariuszy krajowych?

Wytyczne Prezesa UCL są do siebie podobne przede wszystkim pod względem struktury i zakresu regulacji. Poszczególne dokumenty normują takie kwestie, jak [2]: • warunki wykonywania lotów, • zasady bezpieczeństwa, • warunki korzystania z przestrzeni powietrznej, • wymogi w zakresie wyposażenia i oznakowania BSP oraz pilota, • wymagania certyfikacyjne w stosunku do pilota, • obowiązki operatora systemu bezzałogowego statku powietrznego, • zasady szkolenia i egzaminowania pilotów. Uszczegółowienia wskazanych kwestii w postaci przepisów różnią się w zależności od scenariusza. Warto jednak zaznaczyć, że w każdym z nich maksymalna odległość lotu od najbliższego punktu na Ziemi wynosi 120 m.

Kontakt wzrokowy, typ urządzenia, masa – podstawowe różnice między scenariuszami

Podstawowe różnice między Krajowymi Scenariuszami Standardowymi dotyczą trzech zagadnień: kontaktu wzrokowego z BSP, typu urządzenia oraz jego masy. Mając te zagadnienia na uwadze, można scharakteryzować poszczególne scenariusze w następujący sposób [2]: • NSTS-01 – dotyczy lotów wykonywanych w zasięgu wzroku pilota (VLOS) lub z podglądem na żywo (FPV) przy użyciu dronów wielowirnikowych (MR), dronów stałopłatowych (A) i bezzałogowych helikopterów (H) – o masie do 4 kg; • NSTS-02...[Czytaj więcej...]