Odpowiedzialność karna pilota drona

Niekiedy zdarza się, że w obliczu zmian społecznych czy postępu technicznego dotychczas obowiązujące normy prawne znajdują zastosowanie w sprawach wcześniej niewystępujących, dotyczą nowych sytuacji życia codziennego.

Tak dzieje się w przypadku niektórych norm prawa karnego, których zakres zastosowania od pewnego czasu obejmuje przestępstwa popełniane przy użyciu bezzałogowych statków powietrznych (BSP), czyli popularnych dronów. W artykule wskazuję i charakteryzuję trzy grupy takich norm wyrażonych w przepisach Ustawy z dnia 3 lipca 2002 r. Prawo lotnicze (u.p.l) i przepisach Kodeksu karnego (k.k.).

Przepisy karne w prawie lotniczym (art. 211. i 212. u.pl)

Sytuacje, w których możliwe będzie zastosowanie wyrażonych w u.p.l. norm do przestępstw popełnionych przez użytkowników dronów, zostały określone w przepisach art. 211 i 212.

Przykładowo, zgodnie z przepisem art. 211 ust. 1. pkt 1. u.p.l. karze grzywny, ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności do roku podlegać będzie operator BSP, który odbywa lot przy użyciu drona, który nie posiada wymaganej zdatności do lotów lub niezgodnie z ograniczeniami określonymi w świadectwie zdatności do lotów.

Z pierwszą sytuacją będziemy mieć do czynienia wtedy, gdy użytkownik drona korzystał z uszkodzonego urządzenia, z drugą na przykład wtedy, gdy zamiast lotu wykonywanego w zasięgu wzroku (VLOS) pilot, nie mając do tego uprawnień, używał drona poza zasięgiem wzroku (BVLOS) [1,2].

Jeśli zaś chodzi o przepisy art. 212, odpowiedzialność pilota BSP zaktualizuje się m.in. w przypadku, gdy wykonując lot, przekroczy on granicę państwową bez wymaganego zezwolenia lub z naruszeniem ustalonych w nim warunków (art. 212 ust. 1. pkt 1. lit. b u.p.l.) bądź naruszy przepisy dotyczące ruchu lotniczego obowiązujące w obszarze, w którym lot się odbywa (art. 212 ust. 1. pkt 1. lit. a u.p.l.).

Drugi ze wskazanych przepisów znajdzie zastosowanie np. wtedy, gdy osoba używa drona w strefie kontrolowanej lotniska bez uzyskania zgody [2,3]. Sprawca przestępstw określonych w art. 212 u.p.l. podlega karze pozbawienia wolności do 5 lat.

Loty BSP a Kodeks karny – uszczerbek na zdrowiu (art. 156. i 157. k.k.)

Pilot drona powinien również liczyć się z możliwością naruszenia norm wyrażonych w Kodeksie karnym. W sytuacji, gdy w następstwie lotu dojdzie do ciężkiego uszczerbku na zdrowiu w postaci:

• pozbawienia człowieka wzroku, słuchu, mowy, zdolności płodzenia.
• innego ciężkiego kalectwa, ciężkiej choroby nieuleczalnej lub długotrwałej, choroby realnie zagrażającej życiu, trwałej choroby psychicznej, całkowitej albo znacznej trwałej niezdolności do pracy w zawodzie lub trwałego, istot nego zeszpecenia lub zniekształcenia ciała (art. 156 § 1 k.k)
  pilot podlegać będzie karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3 bądź – w przypadku czynu nieumyślnego – do lat 3.

Z kolei jeśli w wyniku lotu BSP dojdzie do naruszenia czynności narządu ciała lub rozstroju zdrowia, innego niż określone w art. 156 § 1. k.k., pilot drona podlegać będzie karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat (art. 157 § 1. k.k). Kara w przypadku lekkiego uszczerbku na zdrowiu (do 7 dni) bądź działania nieumyślnego jest mniejsza i przyjmuje postać odpowiednio: grzywny, kary ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2 (156 § 2. k.k) oraz grzywny, kary ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku (156 § 3. k.k).

Loty BSP a Kodeks karny – bezpieczeństwo w komunikacji (art. 173. i 174. k.k.)

Z ryzykiem naruszenia prawa karnego przez pilotów BSP będziemy mieli do czynienia również w przypadku przepisów dotyczących bezpieczeństwa w komunikacji powietrznej – w szczególności przepisów art. 173. i 174. k.k. Dotyczą one kolejno: spowodowania katastrofy w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym oraz sprowadzenia bezpośredniego niebezpieczeństwa takiej katastrofy.

Pojęcie katastrofy komunikacyjnej w ruchu lądowym zostało zdefiniowane w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 28.2.1975 r. (V KZP 2/74) jako zdarzenie zakłócające w sposób nagły i groźny ruch lądowy, sprowadzające konkretne, rozległe i dotkliwe skutki obejmujące większą liczbę ludzi lub mienie w znacznych rozmiarach. Jak wskazuje, R. G. Hałas, uprawnione jest zastosowanie powyższej definicji do innych rodzajów ruchu, w tym ruchu powietrznego [4].

Aby ustalić, czy w danej sytuacji mamy do czynienia z katastrofą w ruchu powietrznym, której sprawcą jest pilot drona, musimy zatem sprawdzić, czy zagrożone zostały zdrowie bądź życie większej liczby osób albo mienie w znacznych rozmiarach (por. art. 163 k.k.). Kiedy zastosowanie znajdą przepisy art. 173. k.k., kiedy zaś przepisy art. 174.?

Jak wskazuje R. Stefański, o ile przy przestępstwie określonym w art. 173 § 1 k.k. zagrożenie dla życia lub zdrowia wielu osób albo mienia w wielkich rozmiarach realnie już grozi tym dobrom, to przy przestępstwie z art. 174 k.k. zagrożenie to jest odległe. Dopiero istnieje realne bezpośrednie niebezpieczeństwo jego nastąpienia. Sprowadzenie bezpośredniego niebezpieczeństwa zdarzenia oznacza stworzenie stanu poprzedzającego to zdarzenie, z tym że może ono w ogóle nie nastąpić, np. z powodu podjęcia akcji zapobiegawczej [5].

Kary przewidziane za wskazane przestępstwa wynoszą maksymalnie do 10 lat pozbawienia wolności w przypadku art. 174. k.k. i 12 lat w sytuacji, gdy dojdzie do naruszenia przepisów art. 173. k.k.

Co pokaże praktyka?

Warto na zakończenie podkreślić, że wskazane wyżej normy prawa karnego nie wyczerpują, jak się wydaje, katalogu wszystkich norm, które można naruszyć w trakcie wykonywania lotów BSP.

Źródła:

[1] K. Wasilewski, Odpowiedzialność operatora BSP za wykonywane loty, [w:] Wykorzystanie bezzałogowych platform powietrznych w operacjach na rzecz bezpieczeństwa publicznego, red. M. Feltynowski, Józefów 2019, s. 33–42.

[2] A. Konert, M. Kotliński, HOW COME I CANNOT FLY A DRONE ABOVE THE PRIME MINISTER’S OFFICE?” – CRIMINAL AND CIVIL LIABILITY OF A DRONE OPERATOR IN Poland, „Ius Novum” 2018, nr 4, s. 97–114.

[3] https://www.pansa.pl/uas_open/

[4] R. G. Hałas, art. 173, [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. A. Grześkowiak, 2021 (portal Legalis).

[5] R. A. Stefański, art. 174, [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. Idem, 2021 (portal Legalis).