Nowe kategorie lotów i rejestracje dronów – regulacje prawne UE

W ostatnim czasie można zaobserwować szczególne zainteresowanie dronami. W tym zakresie pojawia się zarówno coraz większy popyt, jak i coraz bardziej szczegółowe regulacje prawne. Niedawno pisałem, że w Polsce weszło w życie nowe rozporządzenie zmieniające zasady lotów VLOS, BVLOS oraz szkoleń UAVO.  Minęło kilka miesięcy i pojawiły się obszerne akty prawne z Unii Europejskiej. Mowa tu o rozporządzeniach Komisji UE:

• 2019/945 (regulujące przede wszystkim kwestie produkcji, dystrybucji i importu dronów, a także ich certyfikacji i klas) oraz
• 2019/947 (normujące kategorie lotów dronami oraz zasady ich odbywania).

W dzisiejszym wpisie chciałbym szczególną uwagę zwrócić na drugi akt prawny tj. 2019/947. Jest to bowiem rozporządzenie wykonawcze zawierające konkretne zasady lotów bezzałogowymi statkami powietrznymi.

Rozporządzenie 2019/947 ws. dronów – podstawowe informacje

W pierwszej kolejności informacja najważniejsza, czyli wejście rozporządzenia w życie. Omawiany akt prawny został wydany 11 czerwca br., a w życie wszedł 3 tygodnie później. Kraje członkowskie UE mają rok na dostosowanie się do przepisów unijnych. Zatem regulacje dotyczące lotów dronem, które dzisiaj opiszą zaczną obowiązywać 1 lipca 2020 r.

Zgodnie ze wstępem do rozporządzenia zawiera ono:

szczegółowe przepisy dotyczące eksploatacji bezzałogowych systemów powietrznych oraz dotyczące personelu, w tym pilotów bezzałogowych statków powietrznych, oraz organizacji zaangażowanych w operacje wykonywane z ich użyciem.

Ponadto warto zwrócić na jeszcze jeden szczegół. Rozporządzenie rozróżnia bowiem pojęcie operatora i pilota drona wyróżniając 2 kategorie:

• operatorów bezzałogowych systemów powietrznych,
• pilotów bezzałogowych statków powietrznych.

Operator w rozumieniu rozporządzenia to bardziej osoba, która sprawuje pieczę nad całym system lotów bezzałogowcami. Natomiast pilot to osoba sterująca dronem.

Znając już podstawy, przejdę do omówienia treści rozporządzenia. Zaznaczę jeszcze, że w tekście uwzględniam najważniejsze uregulowania z rozporządzenia. Nie omawiam ich wszystkich, bo – jak to zazwyczaj wygląda w przypadków aktów prawnych UE – są one niezwykle długie. W pierwszej kolejności omówię nowe kategorie lotów bezzałogowców.

Kategoria otwarta

Loty wykonywane w tej kategorii nie wymagają uzyskania żadnego zezwolenia na ich wykonanie.

Operacje lotnicze przy użyciu dronów są zaliczane do tej kategorii, jeżeli spełniają następujące warunki:

1. maksymalna masa startowa drona jest mniejsza niż 25 kg,
2. dron należy do jednej z klas określonych w rozporządzeniu delegowanym (UE) 2019/945 lub został skonstruowany do użytku prywatnego, lub spełnia warunki określone w art. 20 tj. niektóre drony wprowadzone do obrotu przed 1 lipca 2022 r.,
3. dron zachowuje bezpieczną odległość od osób i nie lata nad zgromadzeniami osób,
4. jest to lot VLOS,
5. pilot zachowuje odległość drona od ziemi nieprzekraczającą 120 metrów, chyba, że omija przeszkodę,
6. bezzałogowiec nie przewozi materiałów niebezpiecznych, ani nie zrzuca żadnych materiałów.

W kategorii otwartej wyróżnia się 3 podkategorie (A1, A2, A3) w oparciu o ograniczenia operacyjne, wymogi, jakim podlegają piloci bezzałogowych statków powietrznych, oraz wymogi techniczne dotyczące bezzałogowych systemów powietrznych. Regulacje w tym zakresie są bardzo obszerne i polecam ich dokładną lekturę osobom zainteresowanym (Załącznik A). Regulacje w danej podkategorii określają m.in. szczegółowo:

• obowiązki operatora i pilota,
• sposób i odległość latania nad zgromadzeniami osób,
• klasy dronów, które mogą być wykorzystywane do konkretnego lotu (klasy dronów są określone w drugim rozporządzeniu i opiszę je w kolejnym artykule),
• ewentualne pozwolenia i licencje, które trzeba uzyskać.

Kategoria szczególna

Takie loty wymagają uzyskania zezwolenia wydanego przez właściwy organ lub uzyskania zezwolenia zgodnie z art. 16 (artykuł ten dotyczy lotów wykonywanych w ramach klubów i stowarzyszeń modelarstwa lotniczego), bądź – w pewnych okolicznościach – złożenia oświadczenia przez operatora bezzałogowego systemu powietrznego. Zezwolenie musi uzyskać operator drona.

Lot zaliczany jest do tej kategorii, jeżeli nie jest spełniony choćby jeden warunek z zakresu kategorii otwartej. W takiej sytuacji operator musi przeprowadzić ocenę ryzyka i przedłożyć ją wraz z wnioskiem o wydanie zezwolenia na lot. Operator jest zobowiązany również przedstawić odpowiednie środki ograniczające ryzyko. Właściwy organ wydaje zgodę na lot, tylko wtedy, gdy uzna, że ryzyko lotu jest odpowiednio ograniczone.

W tej kategorii lotów możliwa jest sytuacja, gdy wystarczy jedynie oświadczenie operatora (gdy ma on odpowiednie uprawnienia).

Natomiast zezwolenia ani oświadczenie nie jest potrzebne:

• jeżeli operator posiada certyfikat LUC (o którym piszę poniżej) z odpowiednimi uprawnieniami, albo
• operacja jest wykonywana w ramach klubów i stowarzyszeń modelarstwa lotniczego, które otrzymały właściwe zezwolenie.

Załącznik B do rozporządzenia określa natomiast obowiązki przy operacjach z kategorii szczególnej.

Kategoria certyfikowana

Loty w tej kategorii wymagają certyfikacji bezzałogowego systemu powietrznego na podstawie rozporządzenia delegowanego (UE) 2019/945 i certyfikacji operatora oraz, w stosownych przypadkach, uzyskania licencji przez pilota bezzałogowego statku powietrznego.

Do tej kategorii zaliczamy loty spełniające następujące warunki:

1. dron jest certyfikowany zgodnie z rozporządzeniem 2019/945,
2. operacja lotnicza wykonywana:

• jest nad zgromadzenia osób, lub
• wiąże się z przewozem osób, lub
• wiąże się z przewozem materiałów niebezpiecznych.

Ponadto w każdym innym przypadku, gdy właściwy organ, po dokonaniu oceny ryzyka, stwierdzi, że nie można przeprowadzić lotu bezpiecznie bez objęcia go systemem certyfikacji i uzyskania licencji przez pilota, lot jest zaliczany do tej kategorii.

Certyfikat LUC

Certyfikaty LUC (Lightweight UAV Operator Certificate) to odpowiedniki polskich świadectw kwalifikacji UAVO. Po wejściu w życie rozporządzenia każdy pilot drona, który uzyska uprawnienia do latania dronem w swoim kraju, będzie mógł również latać w innych krajach UE.

Załącznik C szczegółowo opisuje m.in.:

• procedurę uzyskania certyfikatu LUC,
• obowiązki jego posiadacza,
• uprawnienia jego posiadacza,
• okres jego ważności (jest wydawany na czas nieokreślony).

Po lekturze załącznika C można mieć wrażenie, że uzyskanie i utrzymanie certyfikatu LUC może być nieco bardziej problematyczne, niż w przypadku ŚK UAVO.

Rejestracja dronów

Bardzo często w aktach prawa unijnego znajdują się bardzo obszerne wstępy. Wprawdzie nie zawierają one konkretnych artykułów (przepisów), ale wyznaczają pewny kierunek zmian. Zalecenia z preambuły są często dla państw członkowskich wyznacznikiem wprowadzania regulacji krajowych. W kwestii rejestracji dronów w takim wstępie możemy przeczytać, że:

„(…) Operatorzy bezzałogowych statków powietrznych powinni podlegać rejestracji, w przypadku gdy eksploatują bezzałogowy statek powietrzny, który w przypadku uderzenia może przekazać człowiekowi energię kinetyczną o wartości powyżej 80 dżuli lub którego eksploatacja wiąże się z zagrożeniami dla prywatności, ochrony danych osobowych, bezpieczeństwa lub środowiska.
(15) Z badań wynika, że bezzałogowe statki powietrzne o masie startowej wynoszącej 250 g lub więcej stanowią zagrożenie dla bezpieczeństwa, a zatem operatorów bezzałogowych systemów powietrznych eksploatujących tego rodzaju bezzałogowe statki powietrzne należy zobowiązać do tego, by się zarejestrowali, w sytuacji gdy wykonują operacje z użyciem tego rodzaju statku powietrznego w kategorii „otwartej”.
(16) Mając na względzie zagrożenia dla prywatności i ochrony danych osobowych, operatorzy bezzałogowych statków powietrznych powinni podlegać rejestracji, jeżeli wykonują operacje z użyciem bezzałogowego statku powietrznego, który jest wyposażony w czujnik zdolny do gromadzenia danych osobowych. (…)”

W dalszej części rozporządzenia znajdują się dokładne procedury tworzenia systemów rejestracji operatorów dronów przez państwa członkowskie.

Podsumowanie

Jak widać, zakres zmian jest naprawdę duży. Ustawodawca unijny wskazuje, że Europa jako pierwsza wdroży kompleksowe przepisy odnośnie lotów dronami w celu minimalizacji ryzyka z nimi związanego. Dla zainteresowanych, podaję link do osi czasu uwzględniającej planowane zmiany w tym zakresie: https://www.easa.europa.eu/easa-and-you/civil-drones-rpas